Rodzaje zaburzeń odżywiania: anoreksja, bulimia, kompulsywne objadanie się i inne

24.10.2025

Gdy mowa o zaburzeniach odżywiania, mało kto od razu wyobrazi sobie, jak szerokie i złożone spektrum problemów kryje się pod tym pojęciem. Większości z nas przychodzi na myśl obraz wychudzonej modelki odmawiającej kawałka pizzy – a jednak rzeczywistość jest dużo bardziej skomplikowana i znacznie częstsza, niż sądzimy. Zaburzenia odżywiania to nie tylko kwestia jedzenia. To zaburzenia psychiczne, które wpływają na nasze myślenie, emocje i relację z własnym ciałem. Bez względu na to, czy chodzi o anoreksję, bulimię, napadowe objadanie się czy np. ortoreksję, wpływają na życie ludzi w każdym wieku, niezależnie od płci i kategorii wagowych.

bardzo-chuda-dziewczyna-obserwuje-się-przed-lustrem

Czym są zaburzenia odżywiania?

Zaburzenie odżywiania to zaburzenie psychiczne, które znacząco wpływa na nawyki żywieniowe, myślenie o jedzeniu oraz ciele. To nie jest „fanaberia” czy „histeria”, lecz poważny problem zdrowotny, mogący prowadzić do niedożywienia, otyłości, uszkodzenia narządów, a niestety także do śmierci.

Zaburzenia odżywiania często mają związek z niską samooceną, potrzebą kontroli, perfekcjonizmem i presją otoczenia (tak, chodzi o Instagram). I co najważniejsze – można je leczyć. Ale tylko wtedy, gdy się o nich mówi. Więc do dzieła!

Anoreksja (jadłowstręt psychiczny)

Anoreksja (jadłowstręt psychiczny) to prawdopodobnie najbardziej znane zaburzenie odżywiania – a jednocześnie jedno z najbardziej podstępnych. Osoby cierpiące na anoreksję mają skrajny lęk przed przybraniem na wadze, nawet jeśli są już niedożywione. Często zniekształcają swój obraz ciała i doprowadzają do skrajnego ograniczenia spożycia jedzenia.

Typowe objawy anoreksji:

drastyczne ograniczanie jedzenia
intensywny strach przed przytyciem
nadmierna aktywność fizyczna
zaburzone postrzeganie ciała („jestem gruba/y”, mimo iż obiektywnie tak nie jest)

Anoreksja to nie tylko kwestia ciała – to umysł doprowadza ciało do wyczerpania.

Bulimia psychiczna

Bulimia psychiczna jest swego rodzaju mroczną kuzynką anoreksji. Osoby z bulimią objadają się – często w ukryciu i w krótkim czasie – po czym próbują „naprawić” poczucie winy. Takie „naprawianie” to np. wymioty, środki przeczyszczające lub nadmierne ćwiczenia.

Główne cechy bulimii:

powtarzające się epizody objadania się
zachowania kompensacyjne (wymioty, głodówki, przesadne ćwiczenia)
poczucie utraty kontroli
wstyd i ukrywanie zachowań przed otoczeniem

Bulimia jest podstępna, bo jej objawy nie zawsze są widoczne na zewnątrz. Osoby o normalnej sylwetce mogą na nią cierpieć równie poważnie, jak te z widocznymi zmianami masy ciała.

Kompulsywne objadanie się

Teraz trochę inaczej – kompulsywne objadanie się (ang. Binge Eating Disorder) nie chodzi tu o próbę schudnięcia, lecz o przeciążenie emocjonalne, które znajduje ujście w jedzeniu. Podczas epizodu osoba spożywa duże ilości jedzenia, nawet bez odczuwania głodu, a potem pojawia się wstyd, poczucie winy i często depresja.

Typowe objawy:

jedzenie dużych ilości jedzenia w krótkim czasie
poczucie utraty kontroli
jedzenie mimo braku głodu
jedzenie jako ucieczka od emocji

W przeciwieństwie do bulimii, tutaj nie występuje kompensacja (brak wymiotów i środków przeczyszczających), co może prowadzić do przyrostu masy ciała i innych zagrożeń zdrowotnych.

Ortoreksja – obsesja na punkcie zdrowego jedzenia

A teraz uwaga – ortoreksja to wilk w owczej skórze fitness influencerów. To obsesja na punkcie „czystego” lub „zdrowego” jedzenia w takim stopniu, że osoba eliminuje coraz więcej produktów, stosuje ekstremalne diety i ma wyrzuty sumienia po każdym „przewinieniu”.

Brzmi to paradoksalnie – jak zdrowe odżywianie może być niezdrowe? A jednak, jeśli staje się centrum życia i wywołuje stres, izolację lub niedobory składników odżywczych, mamy problem.

Ortoreksja nie jest jeszcze oficjalnie uznana jako zaburzenie, ale specjaliści traktują ją coraz poważniej.

Inne (mniej znane) formy zaburzeń odżywiania

Oprócz znanych zaburzeń istnieją także mniej rozpowszechnione, ale równie poważne formy:

Bigoreksja – obsesja na punkcie budowania masy mięśniowej, często u mężczyzn
Drunkoreksja – ograniczanie jedzenia, by „zaoszczędzić kalorie” na alkohol
Pregoreksja – ograniczanie jedzenia w ciąży ze strachu przed przytyciem

Wszystkie te zaburzenia łączy jedno – jedzenie przestaje być źródłem energii i radości, a staje się narzędziem kontroli, kary lub ucieczki.

zbliżenie-na-szczuple-kobietę-z-metra-koncept-odchudzania-i-zdrowego-odżywiania

Co łączy wszystkie zaburzenia odżywiania

Bez względu na to, czy mówimy o anoreksji, bulimii, kompulsywnym objadaniu się czy ortoreksji, wszystkie zaburzenia odżywiania łączy:

negatywna relacja z własnym ciałem
zaburzone postrzeganie jedzenia i odżywiania
składnik emocjonalny – stres, lęk, depresja
potrzeba kontroli w niepewnym świecie

I przede wszystkim: żadne z nich nie jest „modnym trendem” czy „lenistwem”. To poważne diagnozy, które zasługują na pomoc.

Kiedy i gdzie szukać pomocy

Jeśli masz wrażenie, że Ty lub ktoś z Twojego otoczenia zmaga się z zaburzeniem odżywiania, nie czekaj. Im szybciej zostanie udzielona pomoc, tym większa jest szansa na wyzdrowienie.

Dokąd się zgłosić?

lekarz rodzinny – jako pierwszy kontakt
psycholog lub psychiatra – w celu psychoterapii i leczenia
dietetyk kliniczny – w celu ułożenia zdrowej diety
telefony zaufania i grupy wsparcia

Jak możemy pomóc sobie i innym?

Zaburzenia odżywiania nie wybierają według BMI. Może na nie cierpieć każdy. Najlepsza profilaktyka? Otwartość, życzliwość i świadomość. Przestańmy chwalić chudnięcie za wszelką cenę, nie oceniajmy jedzenia jako „dobre” lub „złe” i przede wszystkim – słuchajmy swojego ciała, a nie nakazów kultury dietetycznej.

Jeśli czujesz, że coś się dzieje, nie bój się poprosić o pomoc. A jeśli ktoś z Twojego otoczenia potrzebuje wsparcia – bądź dla niego bezpieczną przestrzenią, w której może zostać wysłuchany. Bo droga do zdrowia zaczyna się wtedy, gdy ktoś nas naprawdę wysłucha.