Biegunka: Przyczyny, objawy i skuteczna pomoc we właściwym czasie

31.10.2025

Biegunka to częsty i nieprzyjemny problem, który może być wywołany infekcjami, dietą lub stresem. Jak rozpoznać, kiedy to krótkotrwałe zaburzenie, a kiedy należy szukać pomocy? Kluczowa jest szybka reakcja, właściwe nawodnienie oraz odpowiednie wsparcie trawienia.

Czym jest biegunka?

Biegunka charakteryzuje się częstymi wypróżnieniami o luźnej lub wodnistej konsystencji – zazwyczaj trzy lub więcej razy w ciągu 24 godzin. Organizm w ten sposób reaguje na podrażnienie błony śluzowej jelit, próbując pozbyć się niepożądanych toksyn lub patogenów, co skutkuje zwiększoną ilością wody w stolcu. Jeśli stan utrzymuje się krótko, określamy go jako ostrą biegunkę (zazwyczaj do trzech dni). Gdy trwa dłużej niż dwa tygodnie, mówimy o przewlekłej biegunce, która może wskazywać na poważniejsze zaburzenia, takie jak nieswoiste zapalenia jelit lub nietolerancje niektórych substancji.

Najczęstsze przyczyny biegunki

Większość przypadków biegunki spowodowana jest dostaniem się do przewodu pokarmowego drobnoustrojów lub drażniących substancji, które zaburzają normalne wchłanianie płynów i składników odżywczych. Do najczęstszych czynników wywołujących zarówno ostrą, jak i przewlekłą biegunkę należą:

Infekcje wirusowe – Rotawirusy i norowirusy są częstą przyczyną gwałtownych epizodów wodnistej biegunki, szczególnie u dzieci oraz w zbiorowiskach, gdzie łatwo rozprzestrzeniają się drogą kropelkową lub przez skażone powierzchnie.
Patogeny bakteryjne – Zatrucie pokarmowe wywołane Salmonellą, Escherichia coli lub Shigellą objawia się silnymi bólami brzucha, podwyższoną temperaturą, a często również domieszką krwi w kale.
Leki i substancje chemiczne – Antybiotyki mogą zaburzać równowagę mikroflory jelitowej, natomiast preparaty zawierające magnez (np. niektóre środki zobojętniające lub suplementy diety z magnezem) często powodują biegunkę jako efekt uboczny.
Nietolerancje i alergie pokarmowe – Nietolerancja laktozy lub glutenu, a także celiakia, mogą wywołać przewlekłą biegunkę, bolesne skurcze i wzdęcia po spożyciu niewłaściwych produktów.
Zmiany hormonalne i fizjologiczne – W ciąży pod wpływem hormonów trawienie może spowolnić lub być gorzej skoordynowane, co prowadzi do nieprzewidywalnych epizodów luźnych stolców. Zielona biegunka sygnalizuje przyspieszone przejście pokarmu przez układ trawienny, żółta – nadmiar bilirubiny.

Objawy często towarzyszące biegunce

Biegunka rzadko występuje samodzielnie. Typowo towarzyszą jej bolesne skurcze brzucha, wzdęcia oraz dyskomfort w obrębie jelit. Nudności oraz wymioty mogą szybko pogłębiać odwodnienie, a jeśli pojawia się także podwyższona temperatura, istnieje większe ryzyko utraty płynów i elektrolitów. Odwodnienie objawia się suchością w ustach, bólami głowy, wzmożonym zmęczeniem i ciemniejszym moczem. W przypadku pojawienia się krwi lub śluzu w kale, intensywnych skurczów lub utrzymującej się podwyższonej temperatury warto zgłosić się do lekarza, gdyż może chodzić o poważniejszy stan.

wysoka-temperatura-mężczyzna-trzyma-termometr-w-ręku

Kiedy zgłosić się do lekarza?

Większość ostrych biegunek ustępuje w ciągu kilku dni przy samodzielnym wsparciu domowym. Konsultacja lekarska jest jednak wskazana, jeśli stan nie poprawia się w ciągu 48 godzin, pojawia się temperatura powyżej 38°C, silne bóle brzucha, krew w stolcu lub oznaki znacznego odwodnienia. U małych dzieci, osób starszych i kobiet w ciąży próg do skorzystania z pomocy powinien być niższy – ich organizm szybciej traci wodę i trudniej im wyrównać utratę elektrolitów. Podobnie warto skonsultować się z lekarzem po podróżach do miejsc o niższym standardzie higieny, gdyż biegunka może być objawem egzotycznej infekcji wymagającej specyficznego leczenia.

Co jeść podczas biegunki?

Gdy pojawi się biegunka, kluczowe jest wybranie takiej diety, która nie podrażnia jelit, pomaga zagęścić stolec, a jednocześnie uzupełnia utracone składniki odżywcze i elektrolity. Równocześnie należy unikać produktów stymulujących trawienie lub zwiększających wzdęcia.

Dieta BRAT (banany, ryż, mus jabłkowy, tosty) – Banany dostarczają potasu, ryż i pieczywo bez skórki zagęszczają stolec, a mus jabłkowy ma delikatnie ściągające działanie.
Gotowane ziemniaki bez skórki – Łatwe do strawienia, łagodne dla żołądka, dostarczają węglowodanów bez drażnienia jelit.
Duszone mięso drobiowe – Filet z kurczaka lub indyka bez skóry, przygotowany na parze lub w małej ilości wody, dostarcza potrzebnego białka bez obciążania trawienia.
Niskotłuszczowe i niesłodzone kasze – Na przykład owsianka lub kasza manna gotowana na wodzie, bez mleka i cukru – dostarczy energii, ale nie obciąży układu pokarmowego.
Napoje i roztwory nawadniające (ORS) – Oprócz wody ważne są także elektrolity.

Unikaj natomiast wszelkich potraw pikantnych, tłustych lub smażonych, produktów mlecznych zawierających laktozę, surowych warzyw, mieszanek owocowych bogatych w błonnik, kofeiny i alkoholu. Te produkty mogą nasilić skurcze, zwiększyć wzdęcia i wydłużyć czas trwania biegunki.

Profilaktyka biegunek

Podstawą jest higiena rąk, dokładne mycie i przygotowywanie jedzenia oraz korzystanie z bezpiecznej wody. Podczas podróży do obszarów o niższym poziomie higieny warto pić wodę butelkowaną, unikać kostek lodu i spożywać tylko dobrze ugotowane potrawy. Szczepienie niemowląt przeciwko rotawirusom znacząco zmniejsza ryzyko ciężkich biegunek wirusowych. W domu dbaj o czystość i regularną dezynfekcję powierzchni, szczególnie gdy ktoś zachoruje.

zbliżenie-mycie-rąk-w-umywalce

Wsparcie mikroflory jelitowej

Mikroflora jelitowa odgrywa kluczową rolę w trawieniu, odporności i ogólnym zdrowiu. Dlatego istotne jest zwrócenie uwagi na produkty i suplementy, które pomogą przywrócić równowagę bakterii w przewodzie pokarmowym.

Probiotyki w formie suplementów – Probiotyki to żywe mikroorganizmy, które po spożyciu zasiedlają błonę śluzową jelit, wytwarzają kwasy organiczne obniżające pH, wzmacniają funkcję bariery nabłonkowej i stymulują lokalne komórki odpornościowe. Dzięki temu wypierają patogenne bakterie, przywracają równowagę mikrobiomu i skracają czas trwania biegunki.
Produkty fermentowane – Kefir, jogurt (bez dodatku laktozy), kapusta kiszona, kimchi czy kombucha dostarczają jelitom żywych kultur bakterii i wspierają proces regeneracji.
Prebiotyki – Inulina, pektyna (w jabłkach i gruszkach bez skórki) oraz skrobie oporne wspierają wzrost korzystnych bakterii.
Dieta bogata w błonnik – Po ustąpieniu ostrej biegunki wybieraj powoli trawiony, nierozpuszczalny błonnik, który stymuluje perystaltykę i sprzyja różnorodności mikrobiomu.
Nawodnienie i elektrolity – Wystarczająca ilość płynów i elektrolitów zapewnia optymalne środowisko dla odbudowy mikroflory. Roztwory nawadniające uzupełniają minerały, których potrzebują także dobre bakterie.

##KATEGORIE##3 https://www.natima.pl/trawienie/

Biegunki u dzieci

Biegunki u dzieci występują częściej, ponieważ objętość płynów ustrojowych jest mniejsza, a metabolizm szybszy. Przy pierwszych objawach należy podawać dziecku częste, małe porcje roztworu nawadniającego, np. przy pomocy łyżeczki. U niemowląt kontynuuj karmienie piersią lub mlekiem modyfikowanym zgodnie z zaleceniami pediatry. U małych dzieci i przedszkolaków przechodź na lekkostrawną dietę odpowiednią do wieku. Jeśli biegunka trwa dłużej niż jeden dzień, pojawiają się wymioty, gorączka lub oznaki odwodnienia, należy natychmiast zgłosić się do pediatry.

Biegunka pod kontrolą

Biegunka zazwyczaj jest problemem krótkotrwałym, jednak może znacznie wpłynąć na komfort i zdrowie. Podstawowymi krokami są odpowiednie nawodnienie, delikatna dieta oraz ewentualnie leki dostępne bez recepty. Pamiętaj o profilaktyce – przestrzeganiu higieny, bezpiecznym obchodzeniu się z żywnością oraz szczepieniu niemowląt przeciw rotawirusom. Wsparcie mikroflory jelitowej probiotykami i produktami fermentowanymi to świetny sposób na przywrócenie równowagi i zapobieganie nawrotom problemu.